بلوچستان از ۱۱ شهرستان، ۲۹ شهر، ۳۳ بخش و ۸۴ دهستان تشکیل شده است. شهرستانها عبارتند از: ایرانشهر – چابهار – خاش – دلگان – زابلی – زاهدان – سراوان – سرباز – سیب سوران – کنارک – نیکشهر .

۱-   زاهدان:

بزرگترین شهر بلوچستان ایران است. بطور کلی طبق برآورد دکتر کرامت الله زیاری زاهدان دهمین کلانشهر بزرگ ایران است که به سرعت رشد می کند و جمعیتی بالغ بر یک میلیون ایرانی اکثرا بلوچ و شمار کثیری از مهاجران افغانی را در بر دارد. این شهر حدود ۳۹۵۲۱ کیلومتر مربع وسعت دارد. از شمال به کویر لوت و زابل از مشرق به مرزهای افغانستان و پاکستان از جنوب به شهرستان خاش و سراوان و ایرانشهر و از مغرب به شهرستان بم محدود می گردد. اختلاف ساعت آن با تهران ۳۶ دقیقه و ارتفاع آن از سطح دریا ۱۳۹۷ متر است. فاصله آن تا تهران ۱۶۱۷ چابهار ۷۵۶ ایرانشهر ۳۶۶ خاش ۱۹۵ میرجاوه ۸۴ زابل ۲۱۶ و نصرت آباد ۱۰۴ کیلومتر است. در اوایل پادشاهی فتحعلی شاه قاجار در محلی که اکنون زاهدان است چاه آبی بود که راهزنان پس از حمله به کاروانها و چپاول دارایی و سرمایه آنها در آنجا استراحت می کردند. این منطق که مملو از درختان گز بود دزد آب نام داشت. در سال ۱۲۷۷ هجری شمسی یکی از ساکنان آن حدود به نام مراد به اتفاق فرزندانش در آنجا کاریزی احداث کرد که موجب رونق اندکی در آن گردید. پس از کشیده شدن راه آهن کویته به زاهدان همزمان با جنگ جهانی اول توسط انگلیس تجارت بین ایران و هند از همین نقطه شروع گردید. و شهر را رونقی صد چندان داد. و در زمان رضا شاه به پیشنهاد تیمسار امان الله جهانبانی به اسم زاهدان تغییر نام داد. این شهر دارای سه بخش  به نامهای مرکزی میرجاوه و نصرت آباد و ۶ دهستان به نامهای انده با وسعت ۱۱۹۰ لادیز ۲۴۲۷ شورو ۲۷۳۰ حرمک ۴۴۳۸ کورین ۸۱۹۳ حومه ۹۳۷ کیلومتر مربع است . سه نقطه شهری آن زاهدان میرجاوه و نصرت آباد هستند. از نقاط توریستی و دیدنی آن منطقه لادیز متعلق به دوره پارینه سنگی قلعه لادیز غار و آبشار لادیز پارک ملت زاهدان مجتمع تفریحی براسان باغ خانواده موزه مردم شناسی کتابخانه پروفسور کامبوزیا ساختمانهای قدیمی پست و دادگستری با معماری سبک هندی مسجد مکی بزرگترین مسجد اهل سنت در ایران  مسجد جامع و مساجد ریبای دیگرچهارراه رسولی و دیگر نقاط دیدنی هستند.

 

۲-   چابهار:

جنوبی ترین شهرستان بلوچستان است که در فاصله ۷۵۶ کیلو متری زاهدان قرار دارد. این شهر در زمانهای قدیم “  تیس” نام داشته که در حال حاضر خرابه های آن در ۵ کیلو متری چابهار امروزی به جای مانده است . بندر تیس در آن ایام اهمیت و اعتبار فراوان داشت و یکی از مراکز مهم تجاری کرانه های دریای عمان بود، ولی در قرن گذشته در اثر کم توجهی از رونق آن کاسته شد.  در سالهای پس از انقلاب به علل مختلف ، بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت .اینک بندرچابهار اهمیت سوق الجیشی ممتازی دارد و در حال حاضر یکی از مناطق آزاد تجاری ایران محسوب می شود .  چابهار یکی از دیدنی ترین مناطق بلوچستان است.  سواحل زیبای دریای عمان و دریای بزرگ اسکله شهید بهشتی پزم گواتر گل فشان در کهیر  جنگل های حرا که گویی درختان سر بر آورده از آب هستند مقبره سید غلامرسول درخت کهن سال مکرزن غار تیس مقبره های باستانی چابهار که به چند هزار سال قبل تعلق دارند و کتیبه های کهن این شهر قلعه قدیمی تیس قلعه پرتغالی ها و نقاط دیدنی و سیاحتی بسیار فراوان دیگر.

-    جنگل ها و بیشه های دریایی: همانند سایر نقاط مشابه طبیعت چابهار در کنار دریا و بین دریا تا ساحل بسیار دیدنی است جنگل های دریایی در محل ریختن رودخانه ها به دریا یا مناطق دلتا بوجود می آیند. این جنگل ها در هنگام مد و بالا آمدن آب دریا همچون درختان بیرون زده از اب هستند و در هنگام  جزر تنه  آنها نیز از آب بیرون می آید و منظره دلپذیری بوجود می آورد. جنگل های حرا در چابهار بیش از ۲۰۰ هکتار وسعت دارند. این جنگل ها در حدود ۱۵۰ کیلومتری شهر چابهار در گواتر هستند.

-    گل فشان : در ۹۰ کیلومتری شهر کنارک  و منطقه کهیر قبل از روستای تنگ تپه های بسیار جالبی وجود دارد. یکی از این تپه ها همانند آتشفشانی از گل عمل می کند. تپه های دیگر نیز در گذشته چنین بوده اند. دهانه این گل فشان در حدود چند سانتی متر بوده و در هر ۱۰ الی ۱۵ دقیقه ۳ الی ۵ لیتر گل را توام با لرزش زمین به دهانه پرتاب کرده و این گل بر روی شیب موجود می لغزد که منظره ای زیبا و دیدنی است.

 

-    مقبره سید علامرسول: سید غلامرسول از بزرگان عهد تیموری است که مقبره وی در شهرستان چابهار قرار دارد.

 

۳-   خاش:

شهرستان خاش با مساحت ۲۱۱۵۳ کیلومتر مربع ۱۲ درصد خاک بلوچستان را تشکیل داده و تا زاهدان ۱۷۶ کیلومتر فاصله دارد. دارای  سه بخش مرکزی نوک آباد و ایرندگان می باشد از نقاط شهری آن خاش نوک آباد و ایرندگان هستند. مهمترین دهستانهای آن عبارتند از سنگان نازیل کارواندر افضل آباد کوشه تمندان گوهر شهر ده قلعه و اسکل آباد . جمعیت ان بالغ بر ۱۳۰۰۰۰ نفر است که بیش از ۴۰۰۰۰ نفر آنها در شهر خاش ساکن هستند.خاش خوش آب و هواترین نقطه بلوچستان بوده و زمین های کشاورزی بسیار حاصلخیزی دارد. گرچه تاریخ اسکان مردم در خاش به قبل از اسلام می رسد ولی نقطه شهری خاش در زمان نادر شاه افشار اهمیت بیشتری یافت. وی با انتصاب یکی از بلوچ های با نفوذ منطقه به نام  میر بایی خان که همسرش از  نوادگان فتحعلی شاه قاجاربود  به حکومت خاش راه زنان را سرکوب کرد . میر بایی خان قلعه ای در خاش بنا نمود که مرکز حکومت وی در سرحد گشت و این باعث ترقی شهر خاش گردید. نقاط دیدنی شهر خاش عبارتند از: کوه تفتان یا کوه چهل تن  بزرگترین آتفشان نیمه فعال ایران با ارتفاع ۴۰۴۲ مترکه در فاصله ۵۰ کیلومتری شمال شرق خاش واقع شده است و گاز و بخار از دهانه آن متصاعد می شود که در اطراف دهانه مقادیر زیادی گوگرد وجود دارد و سالانه بیش از ۲۰۰۰۰ ورزشکار از آن صعود می کنند. دریاچه زیبا و دیدنی سر دریا در بالای قله تفتان قلعه حیدر آباد و کمال آباد و قلعه ناصری مناره مسجد جامع خاش مسجد جامع اهل سنت قبرستان چند هزار ساله هفتاد ملا درخت کهنسال سرو سنگان(میر عمر) درخت کهنسال روستای دهپابید چشمه آبگرم تفتان و دره های سرسبز و زیبای آن چون تمین سنگان تمندان خلبند روپس و.. قلعه میر رضایی در نازیل و نقاط دیدنی بسیار دیگر.

 

۴-   سراوان:

سراوان در شرق و مرکز بلوچستان قرار دارد فاصله آن تا زاهدان بیش از ۳۲۰ کیلومتر است  و یکی از معروفترین شهر های گذشته منطقه می باشد. این شهرستان دارای سه نقطه شهری ۵ بخش و ۱۳ دهستان است. شهرهای آن سراوان جالق و سوران هستند. جمعیت شهر ستان ۱۷۲۱۴۹ نفر است که ۴۱۱۷۷ نفر در خود شهر ساکن هستند. ارتفاع آن از سطح دریا ۱۱۸۰ متر متوسط دمای سالانه ۲۰ درجه متوسط میزان بارندگی ۱۰۰ میلی متر است. آب و هوای آن بسیار گرم بوده و خاک آن دارای مقدار زیادی رس است که موجب شده تا در گذشته و حال صنعت سفالگری و کاشی تزئینی در روستاهای آن رونق زیادی داشته باشد. از جمله روستاهای پیشرو در سفالگری کلپورگان است که سفال آن به نقلط بسیاری صادر می گردیده است. نقاط باستانی بسیاری در این شهر یافت شده اند از آن جمله خزانه مهتاب کلاتک اپسیچ   روباهک  تپه های باستانی  میر مراد و سید عمر قلعه سب قلعه کنت  روستاهای تاریخی گشت و مدرسه قدیمی آن روستای کوه ون کوهک نقش های بر روی سنگ در دره نگاران و مهرگان کشتگان باغات نخیل و چشمه های زبیای آهوران. یکی از قدیمی ترین نقاط سروان جالق است. جالق محل سکنی اولیه یعقوب لیث و مامن اصلی عیاران همراه وی بوده که قلعه های مربوط به یعقوب لیث و صفاریان در این شهر موجودند.

 

۵-   ایرانشهر:

ایرانشهر قدیمی ترین شهر بلوچستان و بزرگترین شهر منطقه مکران و پایتخت (قدیم) آن بوده است. نام قدیم این شهر پهره بوده که به معنای شهر بزرگ و وسیع می باشد. ارتفاع آن از سطح دریا ۵۵۶ متر است.متوسط سالانه دما ۲۳ درجه که در تابستان ها به بیش از ۴۰ درجه سانتیگراد می رسد. میزان بارندگی در این شهر۱۱۸ میلی متر در سال بوده و از نقاط لرزه خیز استان به شمار می آید. این شهرستان دارای دو نقطه  شهری بنامهای ایرانشهر و بمپور ۶ بخش و ۲۱ دهستان است. جمعیت شهر ایرانشهر ۷۶۹۵۹ نفر است و شهرستان ایرانشهر بیش از ۲۹۶۰۰۰نفر جمعیت دارد.

بمپور: این ناحیه در ۲۲ کیلو متری غرب ایرانشهر قرار گرقته است. رود خانه با اهمیت بمپورکه ازکوه های شمال شرقی ایرانشهر(ایرندگان ودامن) سر چشمه می گیرد،از جنوب بمپوربه طرف غرب جریان می یابد ودر انتها به هامون جازموریان میریزد.

بمــــــــپور ناحیه ی جلگه ای است که ۵۱۰ متر ازسطح در یا ارتفاع دارد و ارتفاعاتی در حدود ۱۷۰۰ متر زمــــینهای جنوبی آن را پوشانده است. آب و هوای آن به طور کلی گرم و نسبتا مرطوب است که از مراکز عمده‌ صادرات خـــــرما ، تره بار وغلات محسوب می شود.

بمپور از چندین آبادی به هم پیوسته تشکیل شده است .از قدمت این شهر اطلاع دقیقی در دست نیست  و شهرت این محل به خاطر وجود قلعـه بمپور است که به عهدساسانیان تعلق دارد. جمعیت آن در حال حاضر بیش از ۱۰۰۰۰ نفر است.

نقاط دیدنی ایرانشهر عبارتند از : قلعه ناصری مربوط به زمان قاجاریه قلعه دوست محمد خان کوه بزمان آبگرم بزمان گل مورتی گز شاهان هامون جازموریان تپه های بمپور متعلق به عهد ساسانی قلعه دامن قلعه چهل دختر قلعه اسپیدز محل کشته شدن اشرف افغان در بین راه دلگان و بزمان و باغات و کشتزارهای وسیع این شهر.

 

۶-   نیکشهر:

این شهر دارای چهار نقطه شهری به نام های  نیکشهر قصرقند ، فنوج و بنت است  فاصله شهر نیکشر با زاهدان۶۸۰ کیلومتر می باشد . ارتفاع آن ۵۱۰ متر از سطح دریا و جمعیتش  ۱۴۸۹۰۱ که  بیش از ۱۰۰۰۰ نفر آن در خود نیکشهر ساکن هستند یکی از نقاط دیدنی بلوچستان بشمار می آید.  این شهرستان از نظر آب و هوایی گرم وخشک بوده  و دارای درجه حرارت متوسط ۲۵ درجه بالای صفر در روز است  میزان متوسط  بارندگی سالانه در این شهرستان حدود ۱۱۸ میلیمتر  می باشد  از نقاط دیدنی شهرستان نیکشر می توان از راسک  پیشین قصرقند هیچان و بنت نام برد . قلعه قدیمی نیکشهر قلعه چهل دختران قلعه قدیمی قصرقند درخت انجیر معابد و مکرزن و نپه های ماقبل تاریخ نیک شهر از نقاط به یاد ماندنی آن به شمار می روند.

 

۷-   سرباز:

سرباز از زیباترین نقاط دیدنی ایران زمین به شمار می رود که در امتداد رود بزرگ سرباز قرار داشته و محصولات ان از خرما گرفته تا برنج دارای تنوع بسیاری است.  رودخانه سرباز زیست گاه یکی از عجیب ترین حیوانات حیات وحش یعنی تمساح پوزه کوتاه است. به گفته کارشناسان این تمساح بازمانده تمساح های مربوط به دوره مزوزوئیک یعنی حدود ۲۲۵ الی ۲۶۵ میلیون سال قبل است.  این حیوان در طی ۶۵ میلیون سال گذشته هیچ تغییری در ظاهر نداشته است . تمساح پوزه کوتاه دارای پوزه ای پهن با ۱۹ دندان در بالا و ۱۵ دندان در پایین است. پاها ی تمساح کوتاه و دارای ۵ انگشت با ناخن های بلند است.  رنگ آن زیتونی مایل به قهوه ای است. بزرگترین آنها به ۵ متر طول هم رسیده است اما به طور نرمال طولی حدود ۲ متر دارند. منطقه زیست آنها باهو کلات اکنون به عنوان منطقه حفاظت شده اعلام گریده است. این تمساحها که در زبان محلی به آنها گاندو گفته می شود بسیار کمرو و ترسو بوده در عین حال بسیار زیرک هستند . معمولا شبها به شکار می روند. غذای اصلی آنها پرندگان و پستانداران حول رودخانه می باشند ولی سابقه حمله به انسانها نیز وجود دارد.

 

۸-   دلگان: اطلاعات دقیقی در این مورد دارید ارسال کنید.

۹-   زابلی:

شهرستان زابلی با ۴۲/۶۱ درجه طول جغرافیایی و ۱۸/۲۷ درجه عرض و ۶۲۰۰ کیلومتر مربع مساحت یکی از مناطق قدیمی است که در یک چند راهی بین شهرستانهای ، ایرانشهر، سرباز، سیب سوران و خاش قرار دارد. دارای راه ارتباطی آسفالته به شهرستانهای فوق الذکر می باشد واز طریق جاده آسفالته ای که به منتهی الیه غرب این شهرستان کشیده شده به بخش ایرندگان شهرستان خاش ارتباط دارد . در تقسیمات جدید ۳۳ روستا و مکان مسکونی از بخش مرکزی ایرانشهر ۷ روستا از دهستان نسکند سرباز و بخش آشار از شهرستان سرباز انتزاع و به زابلی الحاق گردیده است.این امر باعث گستردگی شهرستان جدید شده است.
زابلی یکی از مناطق بلند و کوهستانی استان است و با داشتن حدود ۱۲۰۰ تا ۱۳۰۰ متر ارتفاع از سطح دریا مرتفع ترین شهرستان در بین شهرستانهای مجاور می باشد.

بلندترین نقطه این منطقه رشته کوه بیرک ( ( BEARK است که از زابلی شروع شده و پس از گذشتن از منطقه خاش و اتصال به کوههای تفتان و زاهدان و بیرجند به کوههای بینالود در خراسان متصل می شود قله این کوه با ۲۷۵۰ متر ارتفاع بلندترین قله پس از تفتان در استان می باشد وبه این دلیل آب وهوای معتدلی دارد.
طبیعت بکروکوهستانی بیرک یکی از جاذبه های گردشگری شهرستان است که در آن انواع گیاهان دارویی خودرو از قبیل ازگند،کلپوره، گواتک، مور؛ توتری، آویشن و… حاصل میشود

توانمندیهای شهرستان
کشاورزی : فعالیت اکثرمردم منطقه زابلی کشاورزی و دامپروری می باشد.محصولات عمده منطقه زابلی عبارتند از :گندم، جو، ذرت، برنج ، یونجه، حبوبات، انار، خرما و انواع سبزیها
زابلی دارای دشتهای وسیع و حاصلخیزی می باشد با توجه به آب و هوای معتدل و گونه های مختلف گیاهی در آن قابل کشت و بهره برداری است خوشبختانه پس از انقلاب توسط جهاد کشاورزی و وزارت نیرو کارهای خوبی جهت مهار آبهای سطحی به منظور تقویت سفره های زیر زمینی صورت گرفته و اخیرا سد بزرگ ذخیره ای ماشکید علیا با ظرفیت ۶۷ میلیون لیتر مکعب آب با هدف تامین آب شرب شهرهای زابلی، سوران و هیدوچ در شرف اتمام است و همچنین با عنایت به این که بیشترین قنات ومزارع کشاورزی در غرب شهرستان واقع است، احداث سد سنگلک از درخواستهای مکرر کشاورزان منطقه می باشد.
خرما : از محصولات با کیفیت و مهم شهرستان است، با احداث کارخانه صنایع بسته بندی و تبدیلی خرما بسیاری از مشکلات از جمله اشتغال و اقتصاد منطقه حل خواهد شد.
معادن : بنابر بررسیهای بعمل آمده توسط کارشناسان داخلی و خارجی( چینی، ایتالیایی ) در منطقه زابلی معادن بسیار زیادی از قبیل آهن، منیزیم، پنبه نسوز، تالک و… وجود دارد که طی سالهای گذشته و ۱۳۸۲ فاز یک مطالعات معادن کوه بیرک انجام شده است. و با فعال شدن معادن کوه بیرک اشتغال ایجاد شده و باعث رونق اقتصادی شهرستان خواهد شد.

گاز و راه آهن : با توجه به این که زابلی بر سر چهار راه شهرستانهای خاش، سوران، ایرانشهر، سرباز و چابهار قرار دارد با عبور لوله گاز( لوله صلح ) و خط آهن از زابلی و احداث کارخانجات پتروشیمی و فعال کردن معادن کمک بزرگی به اشتغال ودرآمد ملی خواهد شد.
بازارچه مرزی ایرافشان: بااحداث بازارچه مرزی ایرافشان مشکل ورود غیرقانونی محصولات از مرز حل خواهدشد.

گردشگری وتوریسم : زابلی دارای هوایی معتدل و طبیعتی بکر برای جذب گردشگران دارد و ازمکان های گردشگری زابلی می توان دامنه های کوه بیرک، گیشتک، ماهانی، کلک ، جنگل طبیعی پدگان، دره سبز، رگنتک، کاشکایی، غار مولتان و بیرک، نخلستان های پل آباد، مه گس، قلعه زابلی و… را نام برد.
کارخانه شن و ماسه : عبور رودخانه ماشکید از شهرستان منبع بزرگی است برای راه اندازی صنایع شست و شوی شن و ماسه.

۱۰-   سیب سوران: اطلاعات دقیقی در این مورد دارید ارسال کنید.

۱۱-   کنارک:

شهرستان کنارک با مساحت ۱۱۵۶۹کیلومتر مربع در منتهی الیه جنوب شرقی ایران و استان درنواحی ساحلی دریای عمان واقیانوس هند ودر حدود ۳۰ کیلومتری بندرچابهار ق رار گرفته است. این شهرستان به مرکزیت بندر صیادی کنارک دارای تعداد یک شهر، ۲بخش(مرکزی وزرآباد) و۴ دهستان (کهیر،جهلیان،زرآبادشرقی و زرآبادغربی)است.وبراساس تقسیمات کشوری سال جاری از بخش به شهرستان ارتقاء یافته است .

شهرستان کنارک بلحاظ موقعیت خاص جغرافیایی و امکانات و توانمندیهای بالقوه صید و صیادی و کشاورزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.و چون از نظر مختصات جغرافیایی نزدیک به مدار راس السرطان می باشد اثرات جانبی بادهای موسومی و اثر تعدیل کننده دریای عمان ، این شهرستان را از نظر آب و هوایی معتدل در تمام فصول سال نموده است.

شهرستان کنارک از وجود اسکله مهم بندر صیادی کنارک وبنادر فعال صیادی ، مناظر دیدنی ثپه های گل افشان در کهیر زرآباد. مزارع کاشت موزدرمنطقه زرآباد،محوطه های پارینه سنگی (قدمت پیش از تاریخ موقعیت کنارک)،فرودگاه وپارک ساحلی وپلاژهای ساحلی بندر کنارک برخوردار می باشد.

صنعت شهرستان کنارک بیشتر وابسته به صید و صیادی (شیلات) می باشدو بیشتر موسسات تولیدی شهرستان صنایع جانبی صید هستند مثل صنایع کنسروسازی و تکثیر و عمل آوری میگووسردخانه محصولات غذائی دریایی که بخش اعظم صنایع فعال در شهرستان را تشکیل می دهد.شهرک صنعتی کنارک ۲۵۰ هکتار برای احداث ۳۰۰ واحد صنعتی می باشد.

نیروگاه گازی کنارک باقدرت۱۰۸مگاوات یکی از منابع تامین انرژی مورد نیاز استان می باشد.

از صنایع دستی این شهرستان می توان به توتن سازی و لنج سازی اشاره کرد.