|
Бɇҥ 牡ǐ  به وبلاگ من خوش آمدید! 䧖盇ʼ/font>
Ñխ桦ɡǐ
 بلوچ سه شنبه 13 دی 1390برچسب:هامین و همّت, :: 19:1 :: 姭ԤХ : امید sh
هامین و همّت
کاروتلاش وتعاون درفصل برداشت خرما (هامین) در بلوچستان هامین کلمه ای است در زبان بلوچی که به فصل برداشت خرما گفته می شود. هامین فصلی است که کشاورزان نخلدار پس از یک سال کار و تلاش و آبیاری و نگهداری از درخت خرما که در زبان بلوچی “مچ“ نامیده می شود نتیجه شیرین همت و تلاش مضاعف خود را به گرمی احساس می کنند. فصل هامین یا همان فصل برداشت خرما خود به چند مرحله تقسیم میشود: مچ ایوار، مچ بند، مچ سند، مچ بر. مرحله اول: که مچ ایوار نامیده میشود در این مرحله عمل لقاح و باروری انجام می شود به این ترتیب که پودر یا خوشه درخت خرمای نر داخل خوشه های درخت خرمای ماده قرار میگیرد به گفته شاعر نامی بلوچ حاج خدا رحم شکل زهی وهدی که مچ ایوار بیت فصل لقاح نخل ها جهد و تلاش و کاربیت فصل جهد و تلاش و کار میشود زردء چمن گلزار بیت در این فصل چمن دل گلزار میشود پلیت و جلوه دار بیت طبیعت و چمن دل زیبا و جلوه دار میشود مرحله دوم: این مرحله از فصل هامین .مچ بند نامیده می شود یعنی زمانی که دانه های سبز خرما بزرگ شده و خوشه های سنگین و بزرگ رو به پائین آویزان می شوند و امکان شکسته شدن ساقه خوشه خرما که به ان در زبان بلوچی کانزگ گفته می شود وجود دارد.برای جلوگیری از شکسته شدن کانزگ انرا با ریسمان یا طناب حصیری که چیلک نام دارد به شاخه های بالاتر درخت خرما می بندند به این مرحله مچ بند می گویند که همان شاعر می گوید: وهدئ که مچان رنگ بنت هنگامیکه خوشه های نخل خرما رنگین میشوند هوش اش مان گوشان درنگ بنت همچون گوشواره به گوشهای نخل آویزان میشوند دیم په زمینا چنگ ء بنت به سوی زمین آویخته میشوند زردء طبا هم تنگ ء بنت بسیار دل پسند و موزون و خوشنما میشوند مرحله سوم: مرحله سوم از فصل هامین که دانه های رنگین خرما شروع به پختن می کند و خرماپزان است برای محافظت دانه های خرما از حشرات و جلوگیری از ریختن ان در اثر وزش باد خوشه های خرما را به وسیله سبدحصیری که به ان سُند می گویند می پو شانند.سند به سبد حصیری که از برگ درخت خرما وحشی به نام داز بافته میشود میگویند و برای پوشاندن خوشه خرما و محافظت ان مورد استفاده قرار میگیرد. در قدیم در این فصل همه مردم محل زیر سایه درختان خرما و کنار جوی اب ضمن نظارت بر تقسیم اب که به روش سنتی انجام می گرفت و به ان طاس کپل می گفتند مشغول بافتن سبد خرما بودند و هر روز همه برای یک نفر میبافتند و فرهنگ حسنه تعاون را در عمل زنده نگه داشته بودند برای تقسیم اب یک ظرف مسی به نام طاس را در داخل ظرف سفالی که پر از اب است و به ان کپل گویند رها کرده از انجائیکه وسط ظرف مسی سوراخ ریز تعبیه شده پس از گذشت زمان طاس پر از اب شده و سنگین می شود در این هنگام داخل ظرف سفالی یعنی کپل فرو می رود و این نشان دهنده یک طاس اب است.که با معیار زمان سنجی امروزی تقریبا یک ساعت اب است. در مرحله مچ سند سبد های حصیری به نام سند که قبلا با همکاری و تعاون مردم محل بافته شده توسط یک فرد ماهر که کمربند مخصوص دور کمر دارد و به این کمربند حصیری پر بُند می گویند از درخت خرما بالا رفته و خوشه های درخت خرما را با سبد حصیری می پوشانند.این مرحله را مچ سند می گویند که شاعر شیرین سخن می گوید: گرد گونگ و پر گنجین ثمر نخل جوان با خوشه های گرانبارش کنت جامگا سندین مگور پیراهن سند(سبد حصیری)را می پوشد تا که مگندنتی بشر تا از چشم حسود و نظر بد دور باشد بیگانگءِ چمّ و نظر و چشم و نگاه بیگانه به او نیافتد مرحله چهارم: مرحله چهارم از فصل برداشت خرما یعنی مرحله پایانی فصل هامین و مرحله برداشت خرما در این مرحله که به ان مچ بر می گویند خوشه های درخت خرما بریده می شوند و با ریسمان و طناب حصیری به سمت پایین هدایت و در محل مخصوصی که به ان بُشِنگ می گویند نگهداری شده وپس از افتاب گیری انواع خرما ها که به صورت خرمن خرما هر نوع ان جداگانه در بشنگ چیده شده اند پس از چند روز و پایان افتاب گیری در قدیم بصورت سنتی بسته بندی می شدند یعنی در داخل کوزه،مشک و حلب نگهداری می شدند اما امروزه داخل کارتن و سرد خانه و در کارخانه فراوری خرما بصورت مدرن بسته بندی وبه بازار عرضه می شوند. شیره گیری خرما برخی از انواع خرما از جمله خرمای ربی برای شیره گیری مناسب هستند به همین دلیل داخل هر بشنگ یک کار گاه شیره گیری سنتی خرما وجود دارد .این نوع خرماها را درون سبد های کوچک حصیری که از برگ سفید درخت خرما که مغز برگ درخت خرما می باشد بافته و به ان دله زیر می گویند گذاشته و تخته سنگهای بزرگ و سنگین را بالا دله زیرهای پر از خرما می گذارند. در اثر فشار سنگها و تابش افتاب پس از چند روز شیره خرما از درون جوی کوچک بالای کارگاه شیره گیری جاری نگهداری می شود که به ان خرمای شیره میگویند .شده و در ظرف مخصوص که در پایین قرار دارد میریزد.از این شیره هم بطور جداگانه استفاده می شود که بسیار مقوی و خوشمزه است هم درون کوزه یا مشک که خرما ی نوع دیگر در ان نگهداری می شود مقداری کمی از این شیره درون کوزه یا مشک می ریزند و تا زمستان . مچ بر موسم و مرحله بسیار شیرین فصل هامین است .زیرا مردم شیرینی همت وتلاش خود را می چشند و به همین دلیل جشن میگیرند یعنی جشن هامین راگرامی میدارند و هم صدا با شاعر بلوچ حاج خدا رحم شکل زهی میخوانند: مچ برءِ وشین مدتا زمان خوب و شیرین برداشت خرما دل وشیانی نوبتا نوبت شادی و جشن و دل خوشی ها چه حاصلانی برکتا از برکت برداشت محصول خرما هر بزگی بیت راحتا هر مستمند و مستضعفی راحت میشود در همین فصل برداشت خرما یعنی مرحله پایانی هامین است که بلوچ نخلدار شاد است زیرا این امکان برایش فراهم شده تا شیرینی محصول همت و تلاش خود را با همسایگان ،برادران و آشنایان دور و نزدیک خود تقسیم کند و برای هر کدام سوغات بفرستد و به قول همان شاعر: نا موصلی مان پات بیت خرمای مضافتی بسته بندی می شود په برادران سوغات بیت برای برادران و دوستان سوغات فرستاده میشود میرین بلوچا شات بیت بلوچ اصیل از این بابت خوشحال میشود دل از غمان ازاد بیت دلش از دام غم ازاد می شود در همین فصل شیرین هامین است که اکثر جشن های عروسی برگزار می گردد و همه در این فصل سرخوش و شاد و خوشحالند و با ساز و اواز می خوانند: بیلان گو ساز و زیملا دوستان با ساز و اواز خوش مچانی چیرا وژدلا با خوشحالی و خوش دلی زیر سایه نخلها نازینی انچو بلبلا می ستایند و نوازش می کنند همچون بلبل بانورین نخلانی گلا عروس زیبای نخلستان را و در همین فصل است که جشن مقدس هامین برای شکر ایزد از آفرینش نخل و اهدای برکت و رحمت بدون منت به بندگانش در دل کویر برگزار می شود و دست نیایش به سمت خدای نخل و نعمت دراز می شود و می خوانند: هامین خدائِ رحمتن هامین رحمت خداست پر برکت و پر نعمتن پر برکت و پر نعمت است دادخدا بی منتن عطای خداوند بی منت است هر کسا باجی گون وتن برداشت و بهره هرکس به اندازه همت و تلاش خودش است توصیف فصل برداشت خرما یعنی هامین از زبان شعرای بلوچ قسمتی از شعر مکران مولانا عبدالله روانبد پیشنی در مورد هامین “شعر بلوچی” “ترجمه فارسی” هوش چِنَنت کِرءُ گوَران اطراف نخلستان خوشه های خرما را می چینند کَندَ نت گون ذالان اندران ومی برند داخل منزل و می خورند و خوشحال و خندان با زنان مَچ گون گرَکءُ کو کران درخت خرما با شاخ و برگ و ساقه ها یش درِیپانچ ءُ نرمین سیمران و خرما های نرم و رسیده و نارس هامین گون پلین پتران هامین همچون سفره و قالی رنگارنگی است انسان ءُ مرغ ءُ رستران که انسانها و مرغها و حیوانات در این فصل کاینتءُ نندَنت شهرگوَران اطراف نخلستان می ایند وبهره می برند لنجین شگز گون د نگران خرمن خرما که با شاخ و برگ های خشک شده خرما حصار شده سند گواپ گون جاکءُ جلران در فصلی که سبد های حصیری یعنی سند ها را گپ انت گهین خوش محضران در مجلس بزرگان و دسته جمعی می بافند وش مهلبین دیوان بران و همه مشغول صحبت و دیوان داری هستند دیوان کتگ آزاوران همه مجلس کرده اند گون پاتءُکپاتءُ کمبران با سبد های کوچک ئ بزرگ خرما شعر کامل استاد حاج خدا رحم شکل زهی در مورد هامین و فصل خرما “شعر بلوچی” ” ترجمه فارسی” ازخالق ءگنجین درا ازخزانه درگاه الهی هامین گوپلین پترّا هامین با سفره رنگین گون رنگ په رنگین سربرا با انواع خرماها چومه لقائین دلبرا چون دلبر مهوشی اتکگ په دابئ امبرا امسال به جلوه گری امده اس ————————–***—————————– هامین په مراد ومولمئ هامین فصل ارزوهاست پرخیروگنجین موسمئ فصل پرخیروبرکتی است دل وشیّا مرمردمئ از دل خوشی هر کسی آزات بیت از هرغمئ از هرغمی ازاد میشود ————————–***—————————– مان برز و نقشین گواتگرا دربالاخانه نگارین وزیباآرام میگیرد وهدی که مچ ایوار بیت فصل لقاح نخل ها جهدوتلاش وکار بیت جدّوجهدوتلاش میشود زرد ءچمن گلزار بیت چمن دل گلزار میشود پلّیت و جلوه دار بیت زیبا و جلوه دار میشود ————————–***—————————– گلگرکین مچ گون کوکرا نخل سبزوشاداب باغلاف خوشه هاش هامین گنجین موسما درفصل پرنعمت هامین نندنت بلوچان دلجما بلوچهابااطمینان وارامش خاطر شهرانی کرّا په گوما اطراف شهرها سکنی می گزینند دور کننت از دل غما رنگ غم راازدل میشویند ————————–***—————————– چو شهشنابین مهترا چون بزرگان فعال و با همت وهدی که مچان رنگ بنت هنگامیکه خوشه های نخل خرما رنگین میشوند هوش اش مان گوشان درنگ بنت چون گوشواره به گوشهای نخل اویزان میشود دیم په زمینا چنگ بنت بسوی زمین اویخته میشوند زردءطباهم تنگ بنت بسیاردل پسندوموزون وخوشنما میشوند ————————–***—————————– چودلربایئن در مگورا چودلبری که جامه رنگین و منقش بردارد مچ گون سپه دارین بران نخل خرماباخوشه های زیبا درخشی چو ماه واختران چو ماه وستارگان میدرخشد کاری گوشی گون زیوران گویا دخترزیبائی است با زیور الات خود درگون چلمبا شهم وران گوشواره با چلمب میدرخشد ————————–***—————————– انچوکه بدر انورا چون درخشش ماه شب چهارده وهدی که دهقان سیل کنت هنگامیکه کشاورزنخل هایش را تماشا میکند وش تامین نائی میل کنت خرمای لذیذ وخوش طعمی تناول میکند دل چه خوشی سر کیل کنت دلش از خوشی لبریز میشود موجین خیالان ویل کنت خیالات پریشان را رها میکند ————————–***—————————– شکر گریت از قادرا وشکر خدای را بجامی اورد زردان و ربّی تازه نا خرمای تازه زردان و ربی وش تامن وسکّ خوشنما بسیار لذیذ و خوشنماست چنگال گو زردین روغنا حلوای خرما با روغن حیوانی هر کس بوارینی منا هر کس مرا بخوراند نویسنده: عبدالسلام بزرگ زاده
|
|||
姭ԤϐȤ
祏懼/font>
Îҭ䡣ه∼/font>
|
|||
 |
تبادل
لینک هوشمند